Petrol Piyasasında Son Durum
Petrol piyasasının küresel anlamda ön plana çıkmasını sağlayan ve fiyatları da derinden etkileyen iki önemli unsur bulunuyor;
- 2014 ortasından itibaren başlayan serbest düşüş,
- Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC’in Kasım 2016’da, yani serbest düşüşün başlamasından yaklaşık 1,5 yıl sonra üretim kısıntısı kararı alması.
Serbest düşüşün sebebi neydi?
Serbest piyasa koşullarının yol açtığı faktörlerden biri de ticari işletmelerin daha fazla kar elde etme çabasıdır. 2014 yılının ortalarına yaklaşırken petrol fiyatı 100 Dolar üzerinde seyrediyor, üreticiler de bu fiyatlardan yararlanmak adına üretimini gittikçe daha yukarı taşıyordu.
Sonunda yükselmeye devam eden üretim ve görece zayıf kalan talep enerji fiyatına olan güveni sonlandırdı. 100 Doların üzerinde seyreden Batı Teksas Petrolü 2015 başında 50, 2016 başında ise 30 Doların altını gördü. ABD’de binlerce petrol sondaj kuyusu kapatıldı.
OPEC kararı nasıl etkiledi?
Spekülatif işlemlerin petrolde ağırlık kazanması alınan önlemlerin yanı sıra daha birçok gelişmenin petrol fiyatını sert şekilde etkilemesinde rol oynuyor. Bunu Kasım 2016’da alınan OPEC kararlarında net olarak gördük. Örgüt, o tarihteki toplantısında 2007 – 2008 Krizi’nden bu yana ilk kez üretimde kesintiye gitme kararı aldı. Ancak Rusya’nın da katkı sağladığı anlaşmada asıl amacın derin kesintilerden çok, küresel anlamda stokları 5 yıllık ortalamaya yaklaştırmak ve mümkün olduğu takdirde daha da altına çekmek olduğu gerçeği piyasaları etkilemedi. Bu nedenle petrol fiyatları gerilemeye devam etti.
OPEC’in stok ortalamalarını düşürme çabası, pazarı ele geçirme çabaları ve Örgüt’ün çoksesliliği nedeniyle bazı dönemlerde sekteye uğradı. Libya, Nijerya ve Irak’da iç karışıklık sonrası toparlanma isteğine bağlı olarak agresif şekilde artan üretim pozitif ivmeyi baltaladı.
ABD üretimi tehdit oluşturmaya devam etti
OPEC’in amaçları önündeki en büyük engel, dünyanın en çok petrol üreten üç ülkesinden biri olan ABD. Ülkenin 10 günlük 10 milyon varilin hemen altında seyreden geleneksel petrol üretiminin yanı sıra, yeni teknolojilerle ortaya çıkardığı yaklaşık 8 – 10 milyon varillik petrol – gaz ve türevi enerji kaynakları bulunuyor. Ancak son dönemde ABD tarafında da 5 yıllık stok ortalamasının artan talebin etkisiyle birlikte bir miktar gerilediği, bunun da fiyatlara ılımlı bir seyir kattığı görülüyor.
Küresel büyüme, Çin, Suudi Arabistan, Rusya ve soru işaretleri
ABD’de ticari karlılık nedeniyle düşük fiyatlara bile dayanabilen agresif üretim politikası ile OPEC’te çoksesliliğin getirdiği bazı sorunlar kritik iki başlık. Ancak altta yatan ve önümüzdeki dönemi etkileyebilecek başla başlıklar da söz konusu.
Küresel büyüme tahminlerinin 2017 ortasından bu yana hızla tırmanan petrol fiyatlarıyla artması beklenen üretim faaliyetlerini karşılayıp karşılayamayacağı merak konusu. Fiyatı düşük olması birçok faktörü olumsuz etkilese de, fiyatın bu denli hızlı şekilde yükselmesi de mali açıdan birçok ekonomiyi yıpratabilir.
Çin dünyanın en çok petrol tüketen ülkeleri arasında. Çin pazarını elde etmek için fiyatı düşürüp rekabeti artırmaya çalışan ülkeler, petrol fiyatlarının baskılanmasında pay sahibi. Öte yandan diğer tehlike, Çin’de petrol üretiminin ciddi şekilde artarak 4,5 milyon varil üzerine tırmanması.
Suudi Arabistan son dönemde siyasi olarak büyük bir değişim geçirdiğinin sinyallerini veriyor. Bölge’nin geleceğinin tahmin edilebilirliği zor. Ancak Örgüt’ün üretim kısıntısı kararına Rusya’nın da dahil olması, ABD – Suudi Arabistan – Rusya üçlüsünde yakınlaşmanın başka boyutlara taşınabileceği sorusunu da akla getiriyor.
Rusya üretim kısıntısı kararına kendi çıkarları için dahil olurken, yeni kısıntılara karşı çıktığını açıklamıştı. Dolayısıyla 30 Kasım’da gerçekleşecek resmi OPEC toplantısı öncesi görüşmeler kritik hale gelebilir.
OPEC’ten ne bekleniyor
Petrol fiyatı 30 Kasım’da gerçekleşecek OPEC toplantısı öncesi oldukça etkili bir toparlanma gerçekleştirdi. OPEC beklentilerinin bu durumda pay sahibi olması nedeniyle özellikle Brent petrol fiyatında ciddi toparlanma görülürken, Batı Teksas Petrolü ile makasın açıldığı izlendi.
Örgüt’ün üretim kotası kararından vazgeçmesi senaryolar arasında yer almıyor. Bu da iki senaryoyu gündeme getiriyor. Bunlardan ilki, üretim kotası kararının sürdürülmesi. Bu durum beklentilerle 60 Dolar üzerine taşınan Brent petrolde ve dolaylı olarak Batı Teksas petrolünde düşüşü tetikleyebilir. Fakat burada amacın stokların 5 yıllık ortalamanın altına indirilmesi olduğu unutulmamalı.
İkinci senaryo ise daha derin kesintilerle, daha aşağı çekilebilecek bir kota uygulaması. Uygulanabilirlikte sorun çıkarabilecek bu senaryoya Rusya’nın sıcak bakmadığı biliniyor. Ancak fiyatlamalara bakıldığında, piyasaların mevcut anlaşmanın uzatılmasından daha çok şey beklediğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Karar her ne olursa olsun, OPEC’in 30 Kasım’da yapacağı açıklamalar başta enerji piyasası olmak üzere, birçok ekonomiyi derinden etkileyebilir. Bu nedenle önümüzdeki süreçte ABD stok verileri 5 yıllık ortalamanın takibi açısından önemini korurken, 7 Kasım’da yayımlanacak OPEC Küresel Petrol Görünümü Raporu da kritik toplantı öncesi ipuçları sunabileceği için takından izlenecek.
- 2014 ortasından itibaren başlayan serbest düşüş,
- Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC’in Kasım 2016’da, yani serbest düşüşün başlamasından yaklaşık 1,5 yıl sonra üretim kısıntısı kararı alması.
Serbest düşüşün sebebi neydi?
Serbest piyasa koşullarının yol açtığı faktörlerden biri de ticari işletmelerin daha fazla kar elde etme çabasıdır. 2014 yılının ortalarına yaklaşırken petrol fiyatı 100 Dolar üzerinde seyrediyor, üreticiler de bu fiyatlardan yararlanmak adına üretimini gittikçe daha yukarı taşıyordu.
Sonunda yükselmeye devam eden üretim ve görece zayıf kalan talep enerji fiyatına olan güveni sonlandırdı. 100 Doların üzerinde seyreden Batı Teksas Petrolü 2015 başında 50, 2016 başında ise 30 Doların altını gördü. ABD’de binlerce petrol sondaj kuyusu kapatıldı.
OPEC kararı nasıl etkiledi?
Spekülatif işlemlerin petrolde ağırlık kazanması alınan önlemlerin yanı sıra daha birçok gelişmenin petrol fiyatını sert şekilde etkilemesinde rol oynuyor. Bunu Kasım 2016’da alınan OPEC kararlarında net olarak gördük. Örgüt, o tarihteki toplantısında 2007 – 2008 Krizi’nden bu yana ilk kez üretimde kesintiye gitme kararı aldı. Ancak Rusya’nın da katkı sağladığı anlaşmada asıl amacın derin kesintilerden çok, küresel anlamda stokları 5 yıllık ortalamaya yaklaştırmak ve mümkün olduğu takdirde daha da altına çekmek olduğu gerçeği piyasaları etkilemedi. Bu nedenle petrol fiyatları gerilemeye devam etti.
OPEC’in stok ortalamalarını düşürme çabası, pazarı ele geçirme çabaları ve Örgüt’ün çoksesliliği nedeniyle bazı dönemlerde sekteye uğradı. Libya, Nijerya ve Irak’da iç karışıklık sonrası toparlanma isteğine bağlı olarak agresif şekilde artan üretim pozitif ivmeyi baltaladı.
ABD üretimi tehdit oluşturmaya devam etti
OPEC’in amaçları önündeki en büyük engel, dünyanın en çok petrol üreten üç ülkesinden biri olan ABD. Ülkenin 10 günlük 10 milyon varilin hemen altında seyreden geleneksel petrol üretiminin yanı sıra, yeni teknolojilerle ortaya çıkardığı yaklaşık 8 – 10 milyon varillik petrol – gaz ve türevi enerji kaynakları bulunuyor. Ancak son dönemde ABD tarafında da 5 yıllık stok ortalamasının artan talebin etkisiyle birlikte bir miktar gerilediği, bunun da fiyatlara ılımlı bir seyir kattığı görülüyor.
Küresel büyüme, Çin, Suudi Arabistan, Rusya ve soru işaretleri
ABD’de ticari karlılık nedeniyle düşük fiyatlara bile dayanabilen agresif üretim politikası ile OPEC’te çoksesliliğin getirdiği bazı sorunlar kritik iki başlık. Ancak altta yatan ve önümüzdeki dönemi etkileyebilecek başla başlıklar da söz konusu.
Küresel büyüme tahminlerinin 2017 ortasından bu yana hızla tırmanan petrol fiyatlarıyla artması beklenen üretim faaliyetlerini karşılayıp karşılayamayacağı merak konusu. Fiyatı düşük olması birçok faktörü olumsuz etkilese de, fiyatın bu denli hızlı şekilde yükselmesi de mali açıdan birçok ekonomiyi yıpratabilir.
Çin dünyanın en çok petrol tüketen ülkeleri arasında. Çin pazarını elde etmek için fiyatı düşürüp rekabeti artırmaya çalışan ülkeler, petrol fiyatlarının baskılanmasında pay sahibi. Öte yandan diğer tehlike, Çin’de petrol üretiminin ciddi şekilde artarak 4,5 milyon varil üzerine tırmanması.
Suudi Arabistan son dönemde siyasi olarak büyük bir değişim geçirdiğinin sinyallerini veriyor. Bölge’nin geleceğinin tahmin edilebilirliği zor. Ancak Örgüt’ün üretim kısıntısı kararına Rusya’nın da dahil olması, ABD – Suudi Arabistan – Rusya üçlüsünde yakınlaşmanın başka boyutlara taşınabileceği sorusunu da akla getiriyor.
Rusya üretim kısıntısı kararına kendi çıkarları için dahil olurken, yeni kısıntılara karşı çıktığını açıklamıştı. Dolayısıyla 30 Kasım’da gerçekleşecek resmi OPEC toplantısı öncesi görüşmeler kritik hale gelebilir.
OPEC’ten ne bekleniyor
Petrol fiyatı 30 Kasım’da gerçekleşecek OPEC toplantısı öncesi oldukça etkili bir toparlanma gerçekleştirdi. OPEC beklentilerinin bu durumda pay sahibi olması nedeniyle özellikle Brent petrol fiyatında ciddi toparlanma görülürken, Batı Teksas Petrolü ile makasın açıldığı izlendi.
Örgüt’ün üretim kotası kararından vazgeçmesi senaryolar arasında yer almıyor. Bu da iki senaryoyu gündeme getiriyor. Bunlardan ilki, üretim kotası kararının sürdürülmesi. Bu durum beklentilerle 60 Dolar üzerine taşınan Brent petrolde ve dolaylı olarak Batı Teksas petrolünde düşüşü tetikleyebilir. Fakat burada amacın stokların 5 yıllık ortalamanın altına indirilmesi olduğu unutulmamalı.
İkinci senaryo ise daha derin kesintilerle, daha aşağı çekilebilecek bir kota uygulaması. Uygulanabilirlikte sorun çıkarabilecek bu senaryoya Rusya’nın sıcak bakmadığı biliniyor. Ancak fiyatlamalara bakıldığında, piyasaların mevcut anlaşmanın uzatılmasından daha çok şey beklediğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Karar her ne olursa olsun, OPEC’in 30 Kasım’da yapacağı açıklamalar başta enerji piyasası olmak üzere, birçok ekonomiyi derinden etkileyebilir. Bu nedenle önümüzdeki süreçte ABD stok verileri 5 yıllık ortalamanın takibi açısından önemini korurken, 7 Kasım’da yayımlanacak OPEC Küresel Petrol Görünümü Raporu da kritik toplantı öncesi ipuçları sunabileceği için takından izlenecek.