Petrol Türleri ve Forex'te Petrol İşlemleri

Petrol ve petrol türlerine bağlı finansal ürünler ilk 1970’li yıllarda türev borsalarda işlem görmeye başlamış ve hızla en popüler emtialar arasına girmiştir. Petrol fiyatındaki değişimlerden gelir elde etmek amacı ile spekülatif işlem yapan yatırımcıların oranı bu süre içinde hedge amaçlı işlem yapan petrol üreticileri ve ihracatçılarının çok üstüne geçmiştir.

Forex piyasasında petrol yatırımlarına ilgi çok yüksektir. Petrol enstrümanlarında işlem yapmak isteyen yatırımcıların petrol türleri ve petrol borsaları, petrol enstrümanları, petrol fiyatlarını etkileyen unsurlar, Forex piyasasında petrol işlemleri nasıl yapılır gibi konularda temel bilgilere sahip olmaları önemlidir. Bu çerçevede petrol yatırımcıları için faydalı olacağını düşündüğümüz temel bilgileri vermeye çalışalım.

Petrol türleri ve Uluslararası petrol piyasaları

Petrol saflık,  renk, kıvam, çıkarıldığı yer gibi kriterle göre sınıflandırılmaktadır. Yüz ellinin üzerinde petrol türü bulunmasına rağmen piyasayı domine eden ve rafineriler tarafından en çok kullanılan petrol türleri Brent, WTI ve Umman petrolleridir. Piyasalar açısından petrol türlerini ve işlem gördükleri petrol borsalarını üç başlık altında toplayabiliriz. Tüm bu enstrümanların aynı platformda işlem gördüğü Forex piyasasını ise ayrı bir başlıkta inceleyeceğiz.

Western Texas Intermediate (WTI)Petrolü ve NYMEX Borsası

Teksas petrolü olarak da bilinen Western Texas Intermediate (WTI)  petrolü, ABD’de Batı Teksas’ta çıkarılan ham petrolün genel adıdır. ABD petrol piyasasının önemli bir göstergesi olan WTI petrolü, diğer petrollere göre daha hafif ve tatlı petrol grubundadır. Benzin ve dizel yakıt üreticileri için ideal bir ham petrol olmakla beraber karadan çıkarıldığı için başka bölgelere transportasyonu maliyetlidir dolayısıyla fiyatı yüksektir. ABD’nin petrol ihracatının yüzde 40’ını karşılayan WTI petrolü aynı zamanda ABD’nin en çok kullanılan petrolüdür.

WTI petrolünün işlem gördüğü New York Mercantile Exchange (NYMEX) dünyanın en büyük ve en popüler emtia borsasıdır. Chicago Mercantile Exchange (CME) borsası çatısı altına faaliyet göstermektedir.

Brent petrolü

Brent petrolü, Kuzey Denizi ve yakın bölgelerinden çıkarılan petrolün genel adıdır. Bugün Brent, Forties, Oseberg ve Ekofisk’ten çıkarılan hafif ve tatlı petrollere de Brent Petrolü denmektedir.

Umman petrolüne göre daha hafif ve tatlıdır. Okyanustan çıkarılan Brent petrolünün gemilerle transportasyonun daha kolay olması sebebiyle WTI petrolüne göre fiyatı daha düşüktür. Benzin ve dizel yakıt üretimi için idealdir.

Brent ham petrolü kontratları, International Petroleum Exchange (IPE) Borsasında ilk olarak işlem görmeye başlamıştır. 2000 yılında Intercontinental Commodity Exchange (ICE) ile birleştiği için şimdi ICE borsası çatısı altında faaliyet gösteriyor. ICE borsasında ortalama 41 bin – 600 bin petrol kontrat işlem görüyor. Bir kontratın büyüklüğü 1000 varil olduğu düşünüldüğü zaman da günlük 41 milyon ile 600 milyon varil arasında Brent petrol alınıp – satılıyor.

Umman Petrolü

Umman petrolü, Orta Doğu’dan çıkan petrollerin genel adıdır. WTI ile Brent petrolüne göre daha ağır hem daha yüksek sülfürlüdür. Dolayısıyla petrol kategorisinde tatlı değil “tuzlu” olarak sınıflandırılır.

Dubai ve Umman petrolü, Dubai Mercantile Exchange (DME) borsasında işlem görüyor. Günlük 439 bin varil ile 6 milyon varil arasında işlem gerçekleşiyor.

Aşağıdaki grafikte Brent Petrolü, WTI Petrolü ve Dubai Petrolünü fiyat grafiğinde ürünlerin birbirinden farklı seyir izlediğini daha net gözlemleyebiliriz.

Grafik 1: Brent, WTI ve Dubai petrol fiyatı karşılaştırması

Petrol fiyatı nasıl belirleniyor?

Petrol fiyatları, varil üzerinden fiyatlandırılıyor. Küresel petrol fiyatı genel olarak ABD’ye ihraç edilen tüm petrolün ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanıyor ve ABD doları cinsinden ifade ediliyor.

Petrol fiyatları nelerden etkileniyor?

Petrol fiyatları baş döndürüyor. Peki, fiyatlar nelerden etkileniyor?

Petrol fiyatlarını etkileyen en önemli mercii OPEC (Petrol ihraç eden ülkeler organizasyonu): 1960 yılında ham petrol fiyatlarındaki düşüşü durdurmak gayesiyle kurulan OPEC, 1973 yılına kadar 13 yıl istikrarı sağlayacak politikalar uyguladı. Daha sonra siyasi sebeplerle uyguladığı politikalar (1979 yılında ki petrol ambargosu ve körfezden ABD’ye giden petrolün kısıtlanma kararı) petrol fiyatlarında baş döndüren fiyat dalgalanmalarına neden oldu. Orta Doğu’daki üretimin artması ve Asya’dan gelen talebin azalması ise işin tuzu biberi oldu ve petrol 1999 yılında 17 dolar ile dibe vurdu. Daha sonro ise uygulanan arz kısıcı politikalar ve global ekonomideki gelişmelerle petrol fiyatları  145 dolarları gördü. Yine OPEC’in uyguladığı arzı kısmayan politikalarla şimdi 30 dolar seviyelerinde işlem görüyor. OPEC kararları şunun için önemli: Dünya petrol üretiminin yaklaşık yarısını, ham petrol rezervlerinin üçte ikisine ve doğal gaz rezervlerinin de üçte birini sağlayan ülkeler OPEC üyesi. Dolayısıyla OPEC kararları petrol fiyatları üzerinde önemli etkiye sahip.

Global ekonomideki gelişmeler: Global ekonomideki büyüme petrol talebinde önemli artışa neden olurken ekonomideki yavaşlama petrol fiyatlarını etkilemektedir. Dünyanın en büyük petrol talepçisi ülkelerini ABD ve Çin oluşturuyor. Bu ülkelerdeki talep artışı ve azalışı fiyatı direkt etkiliyor. Ayrıca ABD ham petrol stokları verisi de ham petrol fiyatlarını etkileyen önemli bir ekonomik veridir.

Siyasi ve jeopolitik riskler: Nijerya, İran, Irak, Suudi Arabistan, Rusya, Çin gibi petrol üretici ülkelerde yaşanan siyasi ve jeopolitik risklerde petrol fiyatları etkileyen önemli unsurlar arasındadır.

Uyarı: Petrolde işlem yapacaksanız OPEC kararları ile birlikte petrol arz talep ilişkisini, Ortadoğu ve Rusya’daki siyasi ve jeopolitik gelişmeleri, en büyük petrol üreticilerinden olan ABD’nin ham petrol stokları verisi ve dünyanın en büyük petrol ithalatçısı Çin’in büyüme verilerini takip etmenizde fayda var.

Grafik 2: Petrol üretici ülkeler

Kaynak: Wikipedia

Peki, Forex’te işlem gören petrol türleri hangileridir ve nasıl işlem yapılmaktadır?

Forex piyasasında petrol fiyatlarında oluşan yüksek oynaklık yatırımcılar için önemli kazanç fırsatlarına dönüşmektedir. Yatırımcı ham ve brent petrol türev ürünlerinde işlem yapabilir.

Emtia borsalarında işlem gören petrol ürünlerinin dayanak varlık olduğu petrol kontratlarında Forex piyasasının avantajlarıyla işlem yapılabilir.

Forex piyasasında dünya vadeli borsalarında işlem gören ilgili petrol kontratlarının dayanak varlık olduğu petrol cfd ürünlerinde Forex piyasasının avantajlarıyla işlem yapılabilir. Petrol ve enerji enstrümanlarını şu şekilde sıralayabiliriz; Brent petrol (Brent-Oil) ve ham petrol (Crudeoil) ürünlerinde ya da Gasoline (Gasoline) Heating oil (heat-oil) Natural gas (NAT-GAS)

Dünyanın en büyük petrol şirketlerinin hisselerine de yatırım yapabilirsiniz!

Petrol ve petrol ürünleri türlerindeki yatırım fırsatlarından faydalanmak istiyorsanız ayrıca dünyanın en büyük petrol şirketlerinin hisselerinde de işlem yapabilirsiniz. Mesela; BP PLC (British Petroleum-BP.L), BG Group (BG.L), Royal Dutch (Shell- RDSA.L), Chevron (Chevron), ExxonMobil (Exxon Mobil) şirketleri gibi…

İster petrol ve türevi enstrümanlarda ister petrol şirketlerinin hisselerinde yatırım yapın her iki durumda da petrol fiyatlarında oluşan gelir fırsatlarından faydalanabilirsiniz.

Forex piyasasında petrol varlıklarının özellikleri!

Forexte işlem gören petrol varlıklarında vade başlangıç ve vade bitiş tarihleri bulunur. Dolayısıyla vade bitiminde açık olan pozisyonlar vade bitiminde otomatik olarak kapanır.

Dayanak varlığın beklenen fiyatına yatırım yapabilirsiniz ve enstrümanın kazancından çok daha az sermaye ile faydalana imkanı bulursunuz.